كم خوني چيست؟
كم خوني به مجموعه علائمي كه در آن كاهش تعداد گلبولهاي قرمز و يا كاهش مقدار هموگلوبين موجود در خون مي‌گردد ، كم خوني گفته مي شود. از مهمترين مواد مغزي خون سازي مي‌توان آهن ، ويتامين B12 ، اسيدفوليك ويتامين B6 ، ويتامين C و پروتئين را نام برد.
آخرين بررسي كه در كل كشور انجام شده است نشان داد كه شيوع كم خوني فقر آهن در دختران و پسران در سن بلوغ بالاست.
كم خوني فقر آهن چيست؟
اگر براي ساختن گلبول قرمز خون ، آهن به مقدار كافي در دسترس نباشد ، ابتدا بدن از ذخاير آهن خود استفاده مي‌كند ، سپس در صورت ادامه كمبود ، ذخاير آهن كاهش يافته و اگر كمبود آهن ادامه پيدا كند ، ذخار آهن بدن تخليه شده و كم خوني فقر آهن بروز مي‌كند.
علل ايجاد كم خوني فقر آهن چيست؟
دريافت ناكافي آهن : نياز به آن در مراحل خاصي از زندگي مانند دوران بارداري ، شيردهي و دوران رشد سريع (اوايل كودكي و بلوغ) افزايش مي‌يابد. در دوران بلوغ بدليل جهش رشد ، نياز نوجوانان آهن بيشتر است.
خونريزيهاي شديد در دوران عادت ماهيانه و بعضي از بيماريهاي انگلي (كرم قلابدار)
پايين بودن جذب آهن رژيم غذايي ( آهن موجود در غذاهاي گياهي مثل حبوبات و سبزيجات ، مقدار كم جذب مي‌شود.)
ابتلا مكرر به بيماريهاي عفوني مثل اسهال و عفونت‌هاي تنفسي
عادات و الگوهاي نامناسب غذايي مانند مصرف چاي همراه با غذا و يا بلافاصله پس از صرف غذا كه جذب آهن غذا را به مقدار زيادي كاهش مي‌دهد و يا استفاده از نانهايي كه در تهيه آن از جوش شيرين استفاده شده است.
علائم ابتلاء كم خوني فقر آهن چيست؟
- رنگ پريدگي دائم زبان و مخاط داخل لب و پلك چشم
- خستگي زودرس
- سياهي رفتن چشم
- بي‌تفاوتي
- سرگيجه
- بي‌اشتهايي
- حالت تهوع و سردرد
- خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها
- در مراحل بيشتر فتومتر كم خوني
- تنگي نفس همراه با تپش قلب و تورم قوزك پا
عوارض ناشي از كم خوني فقر آهن
- كاهش تمركز حواس
- افت تحصيلي
- بي‌تفاوتي
- خستگي
- كاهش مقاومت بدن در برابر بيماريها
- كسالت و كاهش شادابي
- تغييرات رفتاري به صورت بي‌حوصلگي
توصيه‌ها براي پيشگيري از ابتلاء كم خوني فقر آهن:
در برنامه روزانه خود از مواد غذايي حاوي ، آهن (گوشت قرمز ، مرغ ، ماهي ، تخم مرغ ، سبزيجاتي مثل جعفري و حبوبات شامل عدس و لوبيا ، انواع خشكبار و مغزدانه‌ها مانند توت خشك ، مربا هلو و آلو ، انجير خشك ، كشمش ، پسته ، گردو ) بيشتر استفاده كنند و در ميان وعده‌ها به جاي استفاده از تنقلات غذايي كم ارزش (مثل پفك و چيپس) از انواع ميوه‌ها ، خشكبار و انواع مغزها استفاده نمايند.
اضافه كردن مقداري سبزيجات به غذاهاي گوشتي سبب افزايش جذب آهن غذا مي‌شود.
همراه با غذا از سالاد شامل گوجه فرنگي ، كاهو ، كلم ، فلفل سبز دلمه‌اي و يا سبزيجات تازه (سبزي خوردن) و بعد از غذا از ميوه‌هاي تازه ، مخصوصاً مركبات كه حاوي ويتامين‌ها هستند، استفاده كنند.
در برنامه غذايي خود از غلات و حبوبات جوانه زده استفاده كنند، جوانه زدن غلات و حبوبات باعث افزايش جذب آهن به ميزان تقريباً دوبرابر مي‌شود.
هنگام استفاده از سويا مقدار كمي گوشت به آن اضافه كنند تا آهن آن بهتر جذب شود.
از مصرف ناني كه با جوش شيرين تهيه شده است خودداري كنند. جذب آهن را كاهش مي‌دهد .
دو ساعت قبل و بعد از غذا از نوشيدن چاي خودداري شود.
براي جلوگيري از ابتلا به آلودگيهاي انگلي اصول بهداشت فردي ، خصوص شستن كامل دستها با صابون قبل از تهيه و مصرف غذا و پس از هربار اجابت مزاج را رعايت كنند.
پيشگيري بهتر از درمان است.
تفاوت پيشگيري و درمان كم خوني فقر آهن:
مصرف 16 عدد قرص آهن در هر سال ، دختران در سنين بلوغ براي پيشگيري از كم خوني فقر آهن مي‌باشد. اما اگر فردي دچار كم خوني فقر آهن شود ، لازم است پس از مشورت با پزشك به مدت طولاني‌تر از قرص آهن استفاده نمايد.
براي كاهش عوارض جانبي ناشي از مصرف قرص آهن توصيه مي‌شود قرص را پس از غذا يا قبل از خواب ميل نمايند و در مدارس بعد از ميان وعده ميل شود.